وقتی
تاریخ مینویسیم، تاریخ روایت میکنیم یا تاریخ میخوانیم به این سوالات مهم و اساسی دقت کنید:
- تاریخ
یعنی چه؟
- رویکرد
مورخ و تاریخنگاری به مسائل تاریخی چگونه باید باشد؟
- کسی که
تاریخ مینویسد یا تاریخ میخواند خودش در کجا ایستاده است؟ مشخصات طبقاتی، فکری،
فرهنگی و شرایط زمانهاش چگونه است؟ برای که و برای چه نوشته است؟ هدفش چه بوده؟
بودجهاش از کجا تامین شده؟ سلطانی به او پول داده است تا پاچهخواری او را کند و
از او تعریف و تمجید کند یا انسانی بوده که از ظلم و ستم و استبداد و نابسامانی و
فقر خسته شده و به دنبال شناسایی علتهای بدبختی خودش و جامعه و احیاناً راهی برای
برون رفت از وضعیت موجود و تغییر سیستم بوده است؟
اگر میخواهید
درباره ریشه و بنیاد این سوالات مطالعهی دقیق داشته باشید چند اسم را به خاطر
بسپارید:
1: فردریش
هگل ( تدوین کنندهی #فلسفه_تاریخ و حاکم کنندهی #سیستم و #پیچیدگی در #علم_تاریخ)
2: حمید
عنایت (و مقدمهی بسیار ارزشمندش بر کتاب منطق هگل)
3: کارل
مارکس (برکشندهی #دیالکتیک_ماتریالیستی و #دیالکتیک_تاریخی)
4: اریک
هابسبام
5: شارل
بتلهایم
حالا
برگردیم به زبان همیشگی خودمان.
یکجور
تاریخ نوشتن و تاریخ خواندن این است که اکبر و حسن زدند حسینعلی را کلهپا کردند، عمر
و عثمان زدند ساساسنیان را کلهپا کردند، جعفر جانشین کوروش شد، زن فلان شاه در
وان پر از شیر حمام میکرد، پوتین آمده بود ایران جلوی فلانی مودب و منظم نشسته
بود، این پادشاه چشم در میاورد و آن پادشاه زمین مصادره میکرد و از دست پادشاه
بعدی نه انسان که جانوران و گیاهان هم در امان نبودند، فلان ملکه کشتی فرستاد به
جنگ فلان پادشاه، در سال فلان گاو یونان زائید، در سال فلان فرزند گاوی که زائیده
شده بود ایران را شخم زد و از این چیزها. قطار اسمها و تاریخها. آخرش هم هیچ
فهمی حاصل نمیشود مگر افسوس، زاری، نژادپرستی و سردرگمی بیشتر.
یکجور
دیگر تاریخنگاری و تحقیق تاریخی هست که بستر اتفاقات را بررسی میکند و ارتباط
مسائل را کشف میکند و تکهها را کنار هم میچیند. مثلاً توجه میکند که خشکسالی
در روسیه و اوکراین و افزایش قیمت #گندم باعث تقویت موج #بهار_عربی شده است. یادش
نمیرود بگوید چند سال خشکسالی در سوریه باعث شد این جامعهی چند قومی و چند مذهبی
در مقابل #استبداد_مطلقه سلطان حاکم قیام کند و به دلیل نبود سابقهی مبارزات
اجتماعی قوی و ارتباطات داخلی، این جامعه چندپاره میشود. نقش دین و منافع مادی
پاپِ عظمی، کاردینالها و کشیشها را در به راه افتادن جنگهای ظاهراً عقیدتی و
دینی را میبیند. نقش زبان، فکر، ایدئولوژی، تکنولوژی، ارتباطات، جغرافیا، فرد،
جامعه، شیوه تولید، تضادهای درونی جامعه، معادلات خارجی، کشفهای جدید، تغییرات آب
و هوایی و نقش آموزش و پرورش و غیره را در نظر میگیرد و تاریخ را یک بعدی و خطی
نگاه نمیکند.
برای این
رویکرد دوم، صبوری، مطالعه، پیگیری، سرک کشیدن به #جامعهشناسی، #روانشناسی، #ادبیات،
فیزیک، شیمی، ریاضی، مکانیک، نجوم، اسطورهشناسی، اقتصاد، اقتصاد سیاسی و نقد
اقتصاد سیاسی لازم است. کار یک روز و یک هفته نیست. جراح هستی یا راننده اسنپ،
باید یک عمر به صورت روزانه و هفتگی به اطلاعات خودت اضافه کنی. از منابع دست اول
اطلاع بگیری و وسط پیچهای اینستاگرامی، بازارِ شلوغ شبکههای ماهوارهای، انبوه
سریالها، پادکستها و تولیدات بی سر و ته و کلیپهایی که در گروههای خانوادگی
پخش میشوند گم نشوی. مقدماتی هم لازم دارد. یک سری اصطلاع و عبارت هست که اگر
بدانی، کار سریعتر و دقیقتر پیش میرود. یک سری اتفاقات هست که اگر بخوانی و
پیگیری کنی باعث میشود یک چهارچوب کلی و یک سری #نقاط_راهنما در ذهنت شکل بگیرد
که بتوانی اتفاقات تاریخی را به کمک آنها مرتب و منظم کنی. تصمیم دارم یک ابزار
برای کمک به تامین این مقدمات به شما معرفی کنم.
در
دورانی که وقت آدمهای بسیاری در مترو و اتوبوس میگذرد، به لطف کاهش عمدی ارزش
پول ایران برای تامین مخارج دولت کتاب آنقدر گران شده که نمیشود برای هر موضوعی
کتاب خرید و کتابخانههای عمومی پر از مزخرفات ایدئولوژیک شده است، یک یا دو ساعت
وقت وسط کار یا انتظار بین دو ملاقات، قبل از خواب و در وقتهای پِرت، میشود پادکست
گوش داد. پادکست همان #رادیوی_اینترنتی است. یعنی یکنفر به جای مقاله نوشتن،
حرفهایش را در فایل صوتی ضبط میکند و منتشر میکند. این فایل صوتی را میشود روی
یوتیوب یا کانال تلگرام گذاشت. یک راه دیگرش استفاده از اپلیکیشنهای #پادکستگیر
است. این اپلیکیشنها روی موبایل نصب میشود و میشود تنظیم کرد که هر وقت قسمت
جدیدی از یک پادکست تولید شد به ما خبر بدهد یا خودش اتوماتیک دانلود کند و وقتی
افلاین هستید و زمان خالی دارید این فایلهای صوتی را بشنوید. به صورت آنلاین هم میشود
این فایلها را گوش داد. خیلی ابزار خوبی است. حالا بدبختی این است که پادکست شده
اسباببازی یک سری بچهپولدار و طبقه متوسطی. یعنی چی؟ یعنی هر کسی تفریح دیگری
نداشته هوس کرده پادکست درست کند. پادکست فارسی مدت کمی است که راه افتاده اما در
همین فرصت انبوه مزخرفات تولید شده است که اگر اگاهانه وارد این دنیا نشوی ممکن
است تبدیل به این پیرمردهایی شوی که صبح تا شب کنترل دستشان است و بین بیبیسی و
ایران اینترنشنال سرگردان هستند. بدبختی دیگر این است که طبقه حاکم ایران خیلی خوب
فهمیده که از همین ابتدا باید پادکستها را کنترل کند بنابراین چند نفر را گنده
کرده است و این چند نفر مثل #مبصر فضای پادکستفارسی را کنترل میکنند. امکانات و
پول دارند، تبلیغات آنچنانی میگیرند، در کافهها جلسات میگذارند و در سالنهای
اجرای زنده میگذارند و مطالبشان هم مطالب زد مثل داستانهای #قتل و آدمکشی و
معرفی #کتابهای_سطحی و چرند است. در یک مورد، یک پادکست که خیلی خوب کار میکرده
را رفتهاند وسط کار خریدهاند و یکدفه مطالب آن پادکشت تبدیل به روایت فتح و
مطالب همسو با ارزشیها و سایبریها شده است.
این وسط
چند پادکست خوب هم هستند که تمیز کار میکنند. آدمهایی که آنها را تولید میکنند
باسواد و با دغدغه هستند. طرف #مردم هستند نه حکومت. نمیگویند آبان یه ما چه،
شلیک به هواپیمای مسافربری به ما چه، بنزین به ما چه، نان به ما چه. فقط فکر جیب و
کاسبی خودشان نیستند. عضو فرقهی تقصیر خود مردم است نیستند، توی سر مردم و توی سر
حکومتشوندگان نمیزنندف جرئت #نقد حکومتکنندگان را دارند، محور مقاومتی، پست
مدرن، یوگی و کاسب نیستند. کار با کیفیت تولید میکنند، دست روی موضوعات مهم میگذارند
و شنیدن کارهایشان باعث میشود ذهن شنونده روشن شود. #تولیدات_ایدئولوژیک ندارند،
شعار و زنده و باد و مرده باد و مطالب یکطرفه تولید نمیکنند. سر لحاف ملا
نصرالدین دعوا نمیکنند، وسط دعوای #چپ و #راست نرخ تعیین نمیکنند. در دوران
تاریکی، شعلهای افروختهاند. قصد دارم به مرور پادکستهای مهم را معرفی کنم یا
شاید فقط چند ایپزود از برخی پادکستها. به ترتیب اهمیت برای موضوعاتی که به درد
امروز ما، آیندهی ما، جامعهی ما، #فرهنگ
ما و اجتماع ما بخورد.
اولین پاکستی که توصیه به دنبال کردن آن میکنم #پادکست_پاراگراف
است. از داخل پلیاستور (اون مثلث رنگیه) سرپ کنید کستباکس، اپلیکیشنی که عکسش را
گذاشتهام را نصب کنید. وقتی نصب شد روی ذرهبین بزنید و به فارسی تایپ کنید
#پاراگراف. اولین پیزی که میآورد #پادکست پاراگراف است. روی پرچم کوچکِ بالایش(
که علامت+ دارد) کلیک کنید تا مشترک شوید (هر وقت قسمت جدید بیاید به شما خبر میدهد).
اول از همه سه قسمت #قرون_وسطی را با دقت گوش کنید. بعد همهی قسمتها را از اول
شروع کنید به شنیدن. #اعتماد_به_نفس داشته باشید و نترسید. هر کلمهای را نفهمیدید
در گوگل سرچ کنید. کار سختی نیست.
اگر
متوجه نشدید یا تلاش کردید و نشد، در قسمت کامنتها درخواست کمک کنید. دوستانی که
صبر و حوصله دارند لطفاً در کامنتها یا در دایرکت به آنهایی که نیاز به راهنمایی
دارند کمک کنند. هر کدامتان کار دو نفر را راه بیاندازید مشکل سریع حل میشود و
جمع ما یک قدم دیگر رشد میکند. یادتان باشد که «رهایی فردی ممکن نیست.»